บทบัญญัติทั่วไปของห้างหุ้นส่วนและบริษัท

บทบัญญัติทั่วไปของห้างหุ้นส่วนและบริษัท (มาตรา 1012-1024)

แม้องค์กรธุรกิจประเภท ห้างหุ้นส่วนสามัญ ห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล ห้างหุ้นส่วนจำกัด และบริษัทจำกัดจะมีหลักเกณฑ์และผลทางกฎหมายเป็นการเฉพาะก็ตาม แต่ในระหว่างองค์กรธุรกิจดังกล่าวก็มีบทบัญญัติบางส่วนที่บัญญัติให้นำมาใช้บังคับร่วมกัน ดังนี้คือ

มาตรา 1012 อันสัญญาจัดตั้งห้างหุ้นส่วนหรือบริษัทนั้น คือ สัญญาซึ่งบุคคลตั้งแต่สองคนขึ้นไปตกลงเข้ากันเพื่อกระทำกิจการร่วมกัน ด้วยประสงค์จะแบ่งกำไรอันพึงได้แต่กิจการที่ทำนั้น

มาตรา 1012 นี้เป็นมาตราที่อยู่ในหมวด 1 บทเบ็ดเสร็จทั่วไป ซึ่งหมายความว่า ลักษณะดังที่บัญญัติไว้ในหมวดนี้ทั้งหมด ตั้งแต่มาตรา 1012 – 1024 ใช้บังคับกับองค์กรธุรกิจประเภทห้างหุ้นส่วน และบริษัทจำกัดด้วย ดังนั้นมาตรา 1012 จึงเป็นมาตราที่บัญญัติถึงลักษณะพื้นฐานที่ประกอบกันเป็นห้างหุ้นส่วนหรือบริษัทจำกัด หากกรณีไม่เป็นไปตามที่บัญญัติในมาตรา 1012 เสียแล้ว ก็ย่อมชี้ให้เห็นได้ว่า องค์กรธุรกิจนั้น ๆ ขาดลักษณะที่จะเป็นห้างหุ้นส่วน หรือบริษัทจำกัด ตั้งแต่เบื้องต้นแล้ว
ประโยชน์ในการวินิจฉัยว่าองค์กรธุรกิจใดเข้าลักษณะพื้นฐานตามมาตรา 1012 หรือไม่ เพื่อจะได้ทราบว่า เราจะนำกฎหมายเกี่ยวกับห้างหุ้นส่วน หรือบริษัทจำกัด มาใช้บังคับได้หรือไม่ ในกรณีที่เกิดปัญหาเกี่ยวด้วยสิทธิหน้าที่และความรับผิดต่าง ๆ หากพบว่าองค์กรธุรกิจเหล่านั้นไม่มีลักษณะเบื้องต้นเป็นห้างหุ้นส่วน หรือบริษัทจำกัดเสียแล้ว การวินิจฉัยสิทธิ หน้าที่ และความรับผิดใด ๆ ก็ไม่อาจนำกฎหมายเกี่ยวด้วยห้างหุ้นส่วน หรือบริษัทมาใช้บังคับได้

ความในมาตรานี้ชี้ให้เห็นว่า ห้างหุ้นส่วนและบริษัทนั้นเป็นสัญญาประเภทหนึ่งซึ่งมีลักษณะที่เป็นเอกเทศสัญญาอันแตกต่างไปจากสัญญาทั่วไปและเอกเทศสัญญาอื่น ๆ ซึ่งการพิจารณาการจัดตั้งห้างหุ้นส่วนหรือบริษัทนั้น มีลักษณะเฉพาะและต้องประกอบด้วย 4 ประการ ดังนี้
1. ต้องเป็นสัญญา หรือข้อตกลงของบุคคลตั้งแต่สองคนขึ้นไป
2. บุคคลเหล่านั้นต้องตกลงนำทุนมาเข้ากัน
3. เพื่อกระทำกิจการร่วมกัน
4. เพื่อจะแบ่งกำไรอันจะพึงได้แต่กิจการที่กระทำนั้น